Nederland kan zich net als Baron van Münchhausen aan de eigen vlecht uit de schulden trekken. We hebben geld genoeg om onze AAA-rating voor de kredietwaardigheid terug te veroveren, betoogt Mathijs Bouman.
Eerst iets over wat kredietbeoordelaar Standard & Poor’s vrijdag níet zei over de Nederlandse economie. De kredietbeoordelaar noemde de bezuinigingen en lastenverzwaringen van de overheid niet als reden voor de verlaging van de kredietwaardigheid van Nederland, van AAA naar AA+.
De bezuinigingen hebben de groei gedrukt, stelt S&P. Maar of Nederland met een hoger begrotingstekort (en mogelijk meer groei) de AAA-status wel had behouden, is een vraag waar het rapport niet op ingaat.
De conclusie van sommige analisten (bijvoorbeeld hier, hier, hier en hier) dat de verlaging van de kredietwaardigheid laat zien dat het bezuinigingsbeleid z’n doel voorbij is geschoten, komt dan ook niet van S&P zelf.
Ruimte wordt kleiner
Integendeel, S&P waarschuwt juist dat nieuwe bezuinigingen – als die nodig zouden zijn – politiek misschien niet haalbaar zullen blijken. ‘De begrotingsruimte wordt al kleiner’, stelt S&P, want de staatsschuld loopt snel op.
Niet de bezuinigingen van de overheid, maar de bezuinigingen van consumenten en bedrijven baren S&P zorgen, en zijn de achterliggende reden voor de downgrade. Investeringen van bedrijven zijn gering, want de bezettingsgraad van veel bedrijven is laag.
Consumenten besteden weinig omdat hun vermogen is geërodeerd, door de daling van de huizenprijs. Huizen zijn nu bijna een vijfde minder waard dan in 2008, stelt S&P.
De kredietbeoordelaar verwacht dat daar dit jaar nog eens drie procent extra van af gaat, en volgend jaar één procent. In totaal is dan bijna een kwart van het huisvermogen van Nederlandse huiseigenaren verdampt.
Veel van die waarde is in de jaren voor de crisis is gebruikt voor extra hypotheken en extra consumptie. Het totale bedrag aan hypotheken verdubbelde tussen 2000 en 2012. Nergens is de hypotheekschuld (als percentage van het bbp) zo hoog als bij ons. Daardoor hakken de dalende huizenprijzen er in Nederland extra in. De huizenwaarde is verdwenen, maar de hypotheekschuld niet.
Baron van Münchhausen
Nederland is de omgekeerde Baron van Münchhausen. De Baron trok zich op eigen kracht aan z’n vlecht uit het moeras. Nederland drukt zich op eigen kracht juist steeds dieper in de modder.
Zestien procent van de Nederlandse huizen staat onder water, stelt S&P. Het proces van ‘ontschulden’ door huishoudens zal de economie voor langere tijd in de greep houden. Daarom zijn de groeiverwachtingen zwak en pakte S&P Nederland de derde ‘A’ af.
Van de eurolanden hebben nu alleen Duitsland, Finland en Luxemburg nog de hoogste kredietwaardigheid volgens S&P. Het Verenigd Koninkrijk mag – ondanks een hogere staatsschuld dan Nederland – ook nog met triple A prijken.
Niet toevallig is in al deze vier landen de huizenprijs nu hoger dan voor de crisis, zo blijkt uit cijfers van Eurostat. In onderstaande grafiek vertelt de oranje lijn het verhaal van de Nederlandse downgrade.
Onze AAA terug
Kunnen we er iets aan doen om de AAA terug te veroveren? Dat is niet eenvoudig. Van een in twee decennia opgebouwde hypotheekschuld kom je niet makkelijk af. Het proces van ontschulden gaat nog jaren duren.
Maar we kunnen het leed wel verzachten. Want behalve grote schulden, hebben Nederlanders ook enorme spaartegoeden. Die tegoeden liggen opgeslagen bij de pensioenfondsen en bedragen met ruim 1000 miljard euro zo’n 400 miljard meer dan het totaal aan hypotheekschuld.
Per saldo is Nederland stinkend rijk. Alleen is het pensioengeld zeer illiquide. Je kunt er pas aan komen als je gepensioneerd bent, en dan nog mondjesmaat. Bovendien beleggen pensioenfondsen het spaargeld vooral in het buitenland. Slechts veertien procent blijft in Nederland.
Graaf een pensioenkanaal
De opdracht voor politiek en pensioenfondsen lijkt duidelijk: graaf een kanaal tussen de overvolle ‘pensioenzee’ en het drooggevallen ‘huizenmeer’. Laat geld stromen van straks naar nu. Dat is geen greep in de kas, maar een rationele saldering van vermogen en schuld. Bruto daalt de schuld, netto blijven vermogens gelijk.
Er zijn hier de afgelopen tijd veel voorstellen gedaan voor het graven van zo’n kanaal. (zie hier, hier en hier). Maar in Den Haag lijkt niemand er iets mee te willen doen. Tot nu toe, althans.
Misschien dat het verlies van de triple A de politiek aanzet om eens serieus te gaan kijken naar manieren om onze enorme rijkdom – de troefkaart van Nederland – in te zetten om de kredietwaardigheid te herwinnen.
We hebben een hele dikke vlecht, nu nog de moed om onszelf uit het moeras te trekken.
Lees ook:
Deze vier grafieken brengen de Nederlandse huizenzeepbel in beeld
Nederland zieke man zonder AAA-rating? Met pensioenen valt het wel mee
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl